Wartość literacka Pamiętników
Jeżeli chodzi o wartości artystyczne utworu, to należy zaznaczyć, że nie są one dziełem zwartym i jednolitym. Pewne partie utworu są pisane żywy, barwnym i ciekawym stylem, inne zaś są „przegadane”, rozwlekłe i po prostu nudne. Styl Paska, rozpatrując w aspekcie ogólnym, cechuje wartkość i dynamika, którą osiąga dzięki licznie stosowanym wykrzyknieniom, krótkim i zwięzłym wypowiedzeniom, także stosowanym równoważnikom zdań, np.:
-
- „Jużem wtedy w pół drogi, dogonił mnie Nuczyński”.
- „Alt”.
- „Bij się ze mną!”.
- „Com ci winien?”.
- „Zaniechaj mnie”.
- „Dla Boga!”.
- „Pożałuj”.
- „Panie zachowaj!”.
Obrazowość stylu osiągnął też dzięki przenośniom i porównaniom, które pochodzą z życia codziennego i były doskonale rozumiane przez szlacheckiego czytelnika, np.:
-
- „Ale mi było tak miło, jakoby mię ostrym zgrzebłem po skórze drapał”
- „A w morze jako żaby powpadali”. (porównania)
- „A, milczkiem kąsasz pogański synu”. (przenośnia)
Stosuje Pasek wiele wyrazów pospolitych, np.:
-
- „jechał was pies z ostatkiem”.
- „nie durno nam się tu wymkniesz”.
- „ urwę go w łeb”.
- „dawszy pachołkowi w gębę”.
- „choć tam i zdechnie”.
- „będziesz miał taki synu”.
- „wara chłopie”.
Typową cechą stylu utworów barokowych i w ogóle mowy szlacheckiej, jest makaronizowanie, czyli wplatanie w tekst Polski zwrotów i wyrazów łacińskich, np.:
-
- „on u rodzica mego, my vicissim (wzajemnie) u niego”
- „bo już królewskie i duchowne nie mogły sufficere” (wystarczyć)
- „takci dałem (…) że to jest practicatum axioma”(doświadczona prawda)
- „bo i nasz elekt Johannes Tertius (Jan III), ognawszy in parte (w części) ojczyzny ściany…”.
Pamiętniki są pisane stylem gawędziarskim, autor popisuje się przy każdej okazji sztuką krasomówczą i wygłasza „oracyje”. Zaletą są niewątpliwie żywe, plastyczne opisy batalistyczne, wplatanie elementów humorystycznych w tok narracyjny oraz styl zbliżony do powieściowego.