Sonety krymskie - Pielgrzym

epoka: Romantyzm

Typ liryki

Pielgrzym jest typem utworu, w którym podmiot liryczny bezpośrednio przedstawia świat zewnętrzny, jak też ujawnia swoje przeżycia wewnętrzne w formie monologu mającego charakter wyznania. Taki typ liryki nazywamy liryką bezpośrednią – podmiot liryczny chce zaznaczyć w utworze swoją obecność.

 

Podmiot liryczny i jego kreacja

Pielgrzym to człowiek dobrowolnie udający się w drogę pełną trudów i wyrzeczeń, by dotrzeć do wyznaczonego miejsca, celu pielgrzymki. Inaczej rzecz się ma z podmiotem lirycznym utworu Pielgrzym, który utożsamiamy z autorem. Wiemy, że Mickiewicz nie był pielgrzymem z własnej woli, bo to okoliczności polityczne zmusiły go do opuszczenia rodzinnej Litwy, do której tak bardzo tęsknił i czemu dał wyraz w swym utworze.

 

Sensy utworu

Tytułowy pielgrzym jest turystą rozdartym wewnętrznie między pięknem natury krymskiej a tęsknotą do kraju. Pielgrzym-turysta, jak sam mówi, znajduje się w krainie „dostatku i krasy”, co powinno powodować odczuwanie spokoju i szczęścia, a jednak podświadomość kreśli w jego pamięci obrazy przypominające mu rodzinne, litewskie krajobrazy, a serce ucieka

 

w okolice dalekie i – niestety! Jeszcze dalsze czasy.

 

Droższe w jego odczuciu są, ponad piękny i malowniczy krajobraz południowego Krymu, zwykłe lasy Litwy:

I weselszy deptałem twoje trzęsawice / Niż rubinowe morwy, złote ananasy.

Jego serce i myśli są w ojczyźnie, bo tęskni:

Do tej, którą kochałem w dni moich poranku.

 

Zastanawia się, czy ona, chodząc drogami, którymi chodzili wspólnie, pamięta o nim i czy też wspomina chwile spędzone razem. Nietrudno odgadnąć – znając biografię poety – że wszelkie wspomnienia i tęsknota powiązane są z miłością jego życia, Marylą Wereszczakówną. Dlatego piękna natura Krymu wywołuje w nim refleksje, że lepiej byłoby przebywać wśród zwyczajnej litewskiej przyrody, która jest mu tym droższa, że oglądał ją ze swoją ukochaną.

 

Gatunek literacki

Utwór jest odmianą sonetu włoskiego i według konwencji renesansowej (twórcą sonetu był Franciszek Petrarka). Cechy:

  • zbudowany jest z czternastu wersów rozczłonkowanych na dwie strofy czterowersowe i dwie trzywersowe o rymach: abba abba cdc cdc, żeńskich, gramatycznych;
  • dwie pierwsze strofy mają charakter opisowy (zestawia piękno przyrody krymskiej z urodą pejzaży litewskich);
  • dwie ostatnie to refleksje poety dotyczące jego osobistych uczuć.

 

Zabiegi artystyczne, za pomocą których oddaje klimat i osobiste przemyślenia:

  • pytania retoryczne, np.

Dlaczegoż stąd ucieka serce w okolice / Dalekie i – niestety! Jeszcze dalsze czasy?

  • epitety, np.
  • kraina dostatku i krasy,
  • niebo jasne,
  • dalekie czasy,
  • szumiące lasy;
  • personifikacje, np.
  • ucieka serce,
  • piały lasy;
  • onomatopeje, np.
  • piały,
  • szumiące,
  • wzdycham;
  • używanie zaimków i czasowników, które pomagają w identyfikacji podmiotu lirycznego, np. zaimki: moich, mi, twe, twoje, mię, me, mnie; czasowniki: deptałem, wabi mię, wzdycham;

Kontynuacje i nawiązania

 

Motyw pielgrzyma:

 

Literatura

  • Cyprian Kamil Norwid, Pielgrzym;
  • Juliusz Słowacki, Hymn (Smutno mi, Boże!);
  • Adam Mickiewicz, Do*** Na Alpach w Splügen;
  • Zygmunt Krasiński, Z ojców moich ziemi;
  • Adam Zagajewski, Jechać do Lwowa;
  • Bolesław Leśmian, W nicość śniąca się droga;
  • Józef Conrad, Lord Jim;
  • Edward Stachura, Wędrówką życie jest człowieka;
  • Jacek Kaczmarski, Opowieść pewnego emigranta.

Malarstwo

  • Caspar Dawid Friedrich, Wędrowiec ponad chmurami;
  • Richard Redgrave, Ostatnie spojrzenie emigranta na swój dom;
  • Ludwik Richter, Miłość;
  • Jan Klein, Pejzażysta w podróży.

 

Bibliografia przedmiotowa

  • W. Kubacki, Z Mickiewiczem na Krymie, Warszawa 1977.
  • I. Opacki, Z zagadnień cyklu sonetowego w polskim romantyzmie, (w:) I. Opacki, A. Opacka, Ruch konwencji, Katowice 1975.
  • A. Kurska, Polska romantyków, Kielce 1993.