Świętoszek - Orgon

autor: Molier
epoka: Barok

Podstawowe informacje o bohaterze

Orgon jest postacią z komedii Moliera, zatytułowanej Świętoszek. Bohater wspomina o majątku i domu, który zapisał Świętoszkowi, dlatego też możemy stwierdzić, że jest zamożny. Ponadto treść przypisu, wyjaśniającego słowa wypowiedziane przez matkę Orgona, nie pozostawia wątpliwości, że bohater jest zamożnym mieszczaninem (por. akt I, sc. I, wers 30). Niewątpliwie również jest zasłużonym patriotą, bowiem to ze względu na jego chlubną działalność sprzed lat, książę postanawia wybaczyć mu jego zdradę. Orgon jest ojcem dorosłych (wszak rozmawia się o ich małżeńskich zamiarach) dzieci – Marianny i Walerego. Sprawuje nad nimi opiekę wraz ze swoją drugą, zgodnie z informacją zamieszczoną w przypisie ­– prawdopodobnie o wiele młodszą od bohatera, żoną Elmirą (por. akt I, sc. I, wers 28).

 

Charakterystyka zewnętrzna

W tekście Moliera trudno odnaleźć informacje na temat wyglądu zewnętrznego bohaterów. Zapewne ma to związek z formalnym wyznacznikiem dzieła, które jest arcydziełem komedii charakterów. Nie mniej jednak, Doryna zwraca się do bohatera słowami:

pan(…) / Z tą rozłożystą brodą.

W powszechnym wyobrażeniu broda jest uznawana jako „atrybut” człowieka doświadczonego i rozsądnego.

 

Charakterystyka wewnętrzna

Analizując zachowanie Orgona, należy zwrócić uwagę na dwa, bardzo różne „portrety” tej postaci, jakie jawią się czytelnikom. Pierwszy, poznajemy dzięki rozmowom domowników, którzy opisują charakter Orgona, zanim poznał Świętoszka. Czytamy wówczas, że

Był to (…) człowiek z duszą roztropną i godną, / W służbach króla okazał tęgość niezawodną.

Zatem jego bliscy zapamiętali go jako mężczyznę bardzo rozsądnego, odważnego i ogólnie szanowanego. Dziwna wydawać się może odbiorcy taka charakterystyka, biorąc pod uwagę, że poznajemy, poprzez zachowanie i wypowiedzi Orgona, tę postać z zupełnie innej strony. Postrzegamy go jako naiwnego człowieka, który zupełnie uległ zakłamanemu obłudnikowi, a w konsekwencji „szaleje za nim, świat w nim widzi cały, / Przytacza jego słowa, obnosi pochwały”. Niewątpliwie to bezkrytyczna ufność w szczerość innych ludzi oraz chęć bezpośredniego kontaktu z uznanym przez siebie autorytetem, a także zaślepienie przyczyniły się do zmiany zachowania bohatera. Zachwycony postawą swojego „przyjaciela” pozwolił sobą manipulować, co bezpośrednio „przełożyło” się na jego kontakty z najbliższymi. Staje się wobec nich nieufny. Ponieważ rodzina nie zgadza się z jego oceną Świętoszka, wszędzie doszukuje się podstępu i zdrady. Oskarża domowników o spiskowanie. W sytuacji konfliktowej nie wierzy słowom własnego syna, nazywa go „obwiesiem” i „łotrem”. Rozgniewany wyrzuca go z domu i wydziedzicza. Powyższa sytuacja obrazuje, jak bardzo Orgon jest porywczy, bowiem zamiast spokojnie dochodzić prawdy, reaguje pod wpływem emocji. Ponadto scena ta odzwierciedla stopień „zaślepienia” bohatera, który darzy większym zaufaniem obcego człowieka niż najbliższych. Bohater, świadom swojej ojcowskiej władzy, namawia córkę do małżeństwa, mimo że wie o jej „ciepłych” uczuciach do innego mężczyzny. Zatem możemy stwierdzić, że jest despotyczny i bezwzględny. Warto jednak pamiętać, że Orgon chciał, by Marianna była szczęśliwa (wszak Świętoszka postrzegał jako ucieleśnienie dobra i cnoty). W ocenie tytułowego bohatera, Orgon „to człowiek stworzony, by go za nos wodzić;” i taki, który „przyjaźni(…) sam pragnie najszczerzej”. Cytat ten trafnie odzwierciedla charakter bohatera, którego niewątpliwie możemy nazwać dobrym przyjacielem. Wszak to przechowując szkatułkę swego bliskiego towarzysza z dawnych lat, naraził się na zarzut zdrady. Orgon budzi w czytelnikach uczucie irytacji (swoim zaślepieniem i uporem) oraz współczucie, bowiem poprzez swoją naiwność prawie doprowadził rodzinę do katastrofy.