Motyw króla - Motyw króla w literaturze

Sofokles Król Edyp

Lud jest nękany przez nieszczęścia. Król Edyp – dbający o swoich podwładnych – chce go z nich wybawić. Dowiaduje się od wyroczni, że jest to spowodowane zbrodnią dokonaną na królu Lajosie. Próbuje więc odkryć prawdę co do tajemniczej śmierci. Gdy odkrywa, że jest ojcobójcą i był w związku kazirodczym z matką, rozpacza nad swoim losem i opuszcza miasto dla dobra jego mieszkańców.

Gall Anonim Kronika polska

Autor opowiada o czynach trzech Bolesławów: Chrobrego, Śmiałego i Krzywoustego. Dynastia otrzymała władzę z woli Boga. Gall opisuje czyny wojenne, misje chrystianizacyjne, spotkanie z cesarzem Ottonem i inne ważne w historii Polski wydarzenia. Bolesława Chrobrego przedstawia jako władcę idealnego, walecznego – doskonałego rycerza. Jego przeciwieństwem jest Bolesław Śmiały: wrogi i gwałtowny władca. Bolesław Krzywousty z kolei, podobnie jak Chrobry, jest pełen zalet: chrześcijanin walczący z poganami, dobry rycerz, zwycięzca. Autor nawiązał do utworów nazywanych „gesta”, które wychwalały czyny bohaterów. W ten sposób przedstawił dynastię Piastów jako władców, którzy zapewniają Polsce sukces.

Joseph Bediér Dzieje Tristana i Izoldy

Król Kornwalii, Marek, to odważny, szlachetny i honorowy władca. Jest to widoczne w jego postępowaniu wobec Tristana, którego traktuje jak syna. Gdy zostaje zdradzony przez Izoldę, przeżywa cierpienie i wpada w gniew (skazuje kochanków na śmierć). Jednak wkrótce rezygnuje z zemsty. Potrafi zrozumieć Tristana i Izoldę, wybacza im. Gdy umierają, przewozi ich ciała do Tyntagielu i szykuje im pochówek.

Ignacy Krasicki Do króla

Podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do króla („najjaśniejszy panie!”). Kieruje wobec niego zarzuty. Jedną z wad jest szlacheckie pochodzenie:

Jesteś królem, a czemu nie królewskim synem?
To niedobrze: krew pańska jest zaszczyt przed gminem.
Kto się w zamku urodził, niech ten w zamku siedzi […]

Król jest Polakiem, a lepiej było za czasów „złotej wolności”, „kiedy cudzy rządził”.

Młody wiek króla też nie jest zaletą. Starsi władcy są mądrzy i bardziej doświadczeni. Zarzutami są: rozsądek, łagodność, dobroć, a także: wykształcenie, wspieranie działalności kulturalnej i artystów. Utwór jest satyrą. Autor nie wytyka królowi wad, chce skrytykować przeciwników króla i jego reform. Jest to więc potępienie konserwatyzmu i poglądów szlachty. Zarzuty postawione w wierszu są ironiczne, w rzeczywistości to zalety.

Juliusz Słowacki Balladyna

Popiel III był królem, ale został wygnany z pałacu przez swojego brata. Mieszka więc w lesie jako pustelnik i udziela dobrych rad. Kirkor chce mu pomóc w odzyskaniu władzy, bo wie, że był dobrym władcą. Od kiedy rządy objął jego brat, w królestwie zaczęło się źle dziać. To Popiel III jest prawowitym władcą, ukrył prawdziwą koronę w lesie. Znajduje ją Goplana i wkłada na głowę Grabcowi. Gdy Kirkor pokonuje Popiela IV, mówi, że władzę powinien objąć ten, który posiada koronę. A ma ją już Grabiec. Balladyna zabija go, żeby zostać królową. Następnie wraz z Kostrynem napada na Pustelnika, by objąć władzę. Jednak przeszkadza jej nawet wspólnik – podaje mu truciznę, by móc rządzić samodzielnie.

Zgodnie z prawem musi osądzić zbrodniarzy, w wyniku czego sama wydaje wyrok na siebie.

Balladyna obnaża ludzką naturę, zło, rządzę władzy.

Inne przykłady literackie:

• Biblia (królowie: Herod, Dawid, Salomon i inni)
• Sofokles Antygona (konflikt między Antygoną a królem Kreonem)
• Pieśń o Rolandzie (Karol Wielki)
• Jan z Koszyczek Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprośnym (przechytrzenie króla Salomona)
• William Szekspir Hamlet (Klaudiusz – król Danii, zbrodnicza walka o tron), Makbet (Sweno – król norweski, Dunkan – król szkocki, Makbet – wasal Dunkana, król-zbrodniarz)
• Franciszek Karpiński Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta (wspomnienie króla, który rządził Polską w czasach jej świetności)
• Stanisław Staszic Uwagi nad Życiem Jana Zamoyskiego… (problemy dotyczące panowania królów i ich wybierania)
• Alfred Jarry Ubu król czyli Polacy (król symbolem arogancji i głupoty)
• Józef Ignacy Kraszewski Król Piast (Michał Korybut Wiśniowiecki)
• Maria Konopnicka A jak poszedł król na wojnę (ocena postawy królów – zyski, korzyści z wojen)
• Henryk Sienkiewicz Ogniem i mieczem, Potop (Jan Kazimierz), Pan Wołodyjowski (Michał Korybut Wiśniowiecki)
• John Ronald Reuel Tolkien Władca Pierścieni (zwłaszcza tom Powrót Króla; wstąpienie na tron Gondoru króla Elessara)
• Ewa Lipska Egzamin (konkurs dotyczący wyboru króla)