Motyw kary - Motyw kary w literaturze

Biblia, Księga Rodzaju, Wieża Babel

Wszyscy ludzie mówili jednym językiem. Dzięki temu mogli się swobodnie porozumiewać. Ustalili, że wybudują wieżę sięgającą aż do nieba. Boga rozzłościła ta zuchwałość, nie było to zgodne z Jego wolą – pomieszał więc języki, w wyniku czego ludzie już nie mogli się porozumieć i dokończyć budowli. Rozproszyli się po całej ziemi. Ponieśli karę, bo chcieli przekroczyć wyznaczoną im granicę wolności, odznaczyli się pychą.


Adam Mickiewicz Lilie

Żona zabiła męża, bo obawiała się, że on dowie się o jej niewierności. Jego bracia nieświadomi tego czynu, rozpoczęli poszukiwania. Gdy nie udało się odnaleźć mężczyzny, postanowili, że jeden z nich ożeni się z wdową. Jej mężem miał zostać ten, którego wianek sobie wybierze. Obaj bracia rwali takie same lilie z grobu zmarłego. Wybór pani spowodował kłótnię. Wszyscy ponieśli karę – ukazała się zjawa, a cerkiew, w której przebywali bracia i żona, zapadła się. Winą braci było nieuszanowanie pamięci zaginionego, a winą żony – zdrada. Dodatkowo kobieta nie słuchała rad pustelnika, a jej większym zmartwieniem był strach przed karą niż żal za dokonanie morderstwa. Z utworu wypływa prawda:

 

Nie masz zbrodni bez kary.


Juliusz Słowacki Balladyna

Gdy Balladyna w końcu dochodzi do władzy, musi osądzić zbrodniarzy. Przedstawione zostają jej trzy sprawy: otrucie Kostryna, zabójstwo Aliny, wypędzenie matki. Królowa jest zmuszona wydać wyrok śmierci na sprawców, a więc musi skazać samą siebie, gdyż jest winna wszystkich trzech czynów. Ponosi więc karę za wszystkie swoje przewinienia. Dziewczyna ginie w wyniku uderzenia pioruna. To oznaka sprawiedliwości, dowód na to, że za każdy występek ponosi się karę.


Joseph Conrad Lord Jim

Jim był miłośnikiem statków i morza. Była to nie tylko jego fascynacja, lecz także praca. Awansował nawet na pierwszego oficera. Gdy zaciągnął się na statek „Patna”, jego życie zmieniło się. Parowiec miał wypadek i trzeba było podjąć decyzję co do akcji ewakuacyjnej. Można było uratować pielgrzymów lub samego siebie. Jim się wahał, ale w końcu wskoczył do szalupy. W wyniku późniejszego procesu stracił uprawnienia marynarskie. Powieść pokazuje trudności w dokonywaniu wyboru. Jim musiał się zastanowić, czy poświęcić się ideałom, czy zdradzić je. Nie uciekł przed kolejnym problemem – odpowiedzialnością. Poniósł konsekwencje swojego postępowania.


Franz Kafka Proces

Józef K. zostaje oskarżony, jednak nie wie, co jest jego winą, a więc nie może też się bronić. Rozpoczyna się proces w jego sprawie. Mężczyzna musi się stawiać na rozprawy sądowe i brać udział w przesłuchaniach. Nie ma praktycznie wpływu na przebieg procesu, jest zniewolony, podlega ustawom. Ostatecznie dochodzi do wykonania wyroku. Egzekucja Józefa K. dowodzi grozy świata.

Cała sytuacja jest pełna absurdu: bohater nie wie, dlaczego w jego sprawie toczy się proces; wciąż może pracować, mimo prowadzonego śledztwa; sąd jest tajemniczy i nie przypomina prawdziwego sądu; powód skazania na śmierć jest nieokreślony. Całe śledztwo i skazanie bohatera mogą być postrzegane jako wizja administracji w państwie totalitarnym.

 

Inne przykłady literackie:

  • Biblia, Księga Rodzaju (wygnanie z Raju – kara wymierzona pierwszym ludziom za złamanie zakazu)
  • Mitologia, Dedal i Ikar (śmierć karą za brak roztropności ), Syzyf (kara za zdradzenie tajemnic – wtaczanie głazu), Prometeusz (kara za kradzież ognia – sęp wyjadający wątrobę)
  • Joseph Bediér Dzieje Tristana i Izoldy (chęć ukarania kochanków jako wynik cierpienia i wielkiej miłości)
  • William Szekspir Makbet (kara za popełnienie zbrodni)
  • George Byron Giaur (śmierć: kara wymierzona niewiernej żonie przez Hassana; kara wymierzona Hassanowi przez Giaura)
  • Adam Mickiewicz Świtezianka (kara za niewierność)
  • Adam Mickiewicz Dziady, cz. II (kary za grzechy lekkie, ciężkie i średnie)
  • Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara (kara za zbrodnię – zesłanie na Syberię)
  • Henryk Sienkiewicz Janko Muzykant (chłosta – okrutna kara wymierzona chłopcu za dotknięcie skrzypiec)
  • Eliza Orzeszkowa A…B…C…(kara za nielegalne prowadzenie szkoły: grzywna lub więzienie)
  • George Orwell Rok 1984 (ewaporacja – kara za myślozbrodnię)