Motyw inności - Motyw inności w literaturze

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III

Konrad uważa się za jednostkę wybitną, ponadprzeciętną, mogącą niemal równać się z Bogiem. Jego wygórowana ambicja, skrajny indywidualizm, przekonanie o nadludzkiej sile i możliwościach (tytanizm) decydują o tym, że on sam stawia się wyżej od pozostałych ludzi. Jednocześnie inność Konrada wynika też z tego, że jest poetą, a odbiorcy nie rozumieją jego twórczości.

Adam Mickiewicz Romantyczność

W balladzie tej poeta przedstawia czytelnikowi postać młodej dziewczyny Karusi, rozmawiającej ze swym zmarłym ukochanym. Fakt, że dziewczyna obcuje z rzeczywistością z granicy życia i śmierci oraz zdrowia psychicznego i szaleństwa powoduje uznanie jej za obłąkaną. Inność bliska jest tu zatem szaleństwu. Pozaracjonalny ogląd świata konfrontowany jest tu (a więc jest inny) z postawą starca i sceptyków.

Stefan Żeromski Ludzie bezdomni

Doktor Tomasz Judym jest osobą nieznajdującą zrozumienia ani poparcia dla swoich ideałów, stąd można w jego przypadku mówić o inności. Głoszone przez niego poglądy różnią go od interesów środowiska lekarskiego. Także w życiu prywatnym nie potrafi się odnaleźć. Inność dotyczy bowiem u niego także skrajnie radykalnej, niespotykanej siły charakteru. Potrafi on bowiem, w przeciwieństwie do wielu ludzi, wyrzec się miłości i osobistego szczęścia, by poświęcić się pracy na rzecz najbiedniejszych. Idealizm Judyma stoi też w sprzeczności (a więc jest inny) z praktycyzmem modnym w epoce.

Jerzy Kosiński Malowany ptak

Inność pokazana na przykładzie losów małego chłopca różniącego się wyglądem od pozostałych. Stąd tytuł powieści – chłopak ten czuje się bowiem „jak malowany ptak wśród stada wróbli”. Dziecko jest wykorzystywane przez wieśniaków do ciężkich prac, bite, poniewierane. Inność chłopca jest tu źródłem nienawiści i agresji, co prowadzi w konsekwencji do przemocy i okrucieństwa. Powieść jest wielką pacyfistyczną parabolą, potępiającą nietolerancję wobec innego koloru skóry, a w bardziej ogólnej perspektywie – wobec innego człowieka.

Jerome D. Salinger Buszujący w zbożu

Holden Caufield, główny bohater powieści, nie akceptuje hierarchii wartości amerykańskiej klasy średniej. Wyrazem buntu przeciw normom obyczajowym i konwenansom jest jego świadoma „inność”. Nie czuje się on dobrze w szkole ani w domu, więc oba te miejsca opuszcza. Izolacja oraz dystans pozwalają mu zachować niezależność i osiągnąć upragnioną wolność przekonań i czynów. Inność nie dotyka tu sfery uczuć. Caufield powraca bowiem w końcu do ukochanej siostry. Inny jest też tutaj złowrogi i nieprzyjazny świat dorosłych.

Inne przykłady literackie:

• Sofokles Antygona (inność prawd moralnych i postępowania bohaterki wobec przyjętych kanonów)
• W. Szekspir Hamlet (wyobcowanie i niezrozumienie bohatera)
• G. G. Byron Giaur (bohater różni się od swoich towarzyszy tym, że jest chrześcijaninem wśród wyznawców islamu)
• J. Słowacki Kordian (świadoma izolacja bohatera od innych spiskowców)
• Z. Krasiński Nie-Boska komedia (hrabia Henryk i jego inność wobec pozostałych arystokratów)
• M. Konopnicka Mendel Gdański (inność przyczyną nietolerancji)
• F. Dostojewski Zbrodnia i kara (Raskolnikow ma się za jednostkę wybitną, której nie obowiązują prawa i normy moralne)
• S. Przybyszewski Confiteor (modernistyczne przekonanie o inności artysty wobec społeczeństwa)
• A. de Saint-Exupery Mały Książę (Mały Książę spotyka podczas swych wędrówek różnych ludzi, są mu oni jednak zupełnie obcy)
• M. Kuncewiczowa Cudzoziemka (Róża czuje się obca, a więc inna od wszystkich, przez całe życie)
• S. Plath Szklany klosz (bohaterka żyjąca we własnym świecie, niepotrafiąca znaleźć kontaktu z innymi ludźmi)