Motyw donosicielstwa - Motyw donosicielstwa w muzyce

Piosenka opowiada o tym, jak wuj przeżywał różne wydarzenia historyczne, jak postępował w określonych sytuacjach. Dzięki wszystkim swoim sposobom na życie, dorobił się samochodu, domu, a także posady dyrektorskiej. Wtedy ktoś złożył na niego donos. Przygoda zakończyła się jednak dobrze, została opowiedziana żartobliwie (jak pozostałe zdarzenia z życia wujka). Wuj podczas przesłuchań odpowiadał o statku „Lwów”, na którym pływał w czasach szkolnych. Przesłuchujący mieli na myśli miasto. Wuja uratował przypadek – w czasach stalinowskich podobne przypadki doprowadzały do uniewinnienia lub do zarzucenia winy.

Jacek Kaczmarski Rejtan, czyli raport ambasadora

Tekst piosenki jest powiązany z obrazem Jana Matejki Rejtan. Dotyczy prawdziwego wydarzenia z historii Polski: Rejtan zagrodził drogę zdrajcom, żeby nie doprowadzić do uznania układu rozbiorowego. Na obrazie widoczny jest także Riepnin, ambasador rosyjski – siedzi ponad wszystkimi. Kaczmarski opisuje scenę protestu oczami ambasadora siedzącego w loży z polskimi arystokratkami. Ambasador pisze donos do carycy Katarzyny. Piosenka wzbudziła wiele emocji, została objęta cenzurą i uznana za antyradziecką (a dotyczyła okresu rozbiorów). Jednak autor zdawał sobie sprawę z jej politycznej wymowy:

Oczywiste było dla mnie, […] że to jest jak najbardziej współczesna historia, bo bezustannie się mówiło o tym, jak ambasador ZSRR strofuje polskich władców i polskie społeczeństwo, grożąc braterską pomocą.

Według Kaczmarskiego coraz mniej jest ludzi takich, jak Rejtan, a coraz więcej zdrajców, donosicieli, oszustów.

Inne przykłady muzyczne:

• Jacek Kaczmarski Czerwony autobus (bezpieka);
• Kid Creole and The Coconuts Stool Pigeon (donosiciel, któremu założono podsłuch);
• Jacek Kaczmarski Prośba (bezpieka, śledztwa);
• Jaszczur Nie zapomnę nigdy (na kolegów się nie powinno donosić);
• Flexxip Oszuści (sąsiedzi jako donosiciele);
• Małolat/Ajron Sąsiedzi (donosy do dzielnicowego);
• Fisz Nie bo nie (żeby przyszła śmierć, nie jest potrzebny donos);
• Bez cenzury Zagrożenie (donosiciele wśród społeczeństwa).