Motyw donosicielstwa - Motyw donosicielstwa w filmie

Człowiek z marmuru, reż. Andrzej Wajda

W filmie zostaje opowiedziana historia Mateusza Birkuta – przodownika pracy, mistrza murarstwa. Gdy Witek, jego przyjaciel, zostaje aresztowany (oskarżono go o szpiegostwo), Birkut rozpoczyna poszukiwanie. Musi zmierzyć się ze Służbami Bezpieczeństwa. Traci pracę, oznaczenia, mieszkanie, a w końcu rzuca cegłą w okno Urzędu Bezpieczeństwa i zostaje aresztowany. Człowiek z marmuru pokazuje, jaki wpływ na życie człowieka może mieć system, jak donos może doprowadzić do upadku.

Teczka, reż. Jakub Kossakowski

Główni bohaterowie filmu to dwaj 50-letni mężczyźni. Są przyjaciółmi od wielu lat, jednak zaufanie między nimi zostaje zniszczone przez odkrycie jednego z nich: Włodzimierz dowiaduje się, że Stefan 30 lat wcześniej doniósł na niego policji. Powodem tak nielojalnego zachowania przyjaciela stała się ciąża Magdaleny. Kobieta była w związku z Włodzimierzem i z nim zaszła w ciążę. Jednak oparcie znajdowała tylko w Stefanie. Dała mu więc możliwość wyboru – albo on się zajmie nią i dzieckiem, albo spreparuje donos na kolegę i uniemożliwi mu wyjazd na Zachód. Stefan wybiera drugą możliwość, jednak dręczony wyrzutami sumienia pomaga znaleźć koledze zatrudnienie w policji.

Jest to historia o wybaczeniu, jednak pokazuje też jak łatwo można było w tamtych czasach wpłynąć na czyjeś życie. W latach siedemdziesiątych donoszenie stało się powszechne, a w czasach współczesnych dochodzi do lustracji – wiele informacji wychodzi na jaw.

Inne przykłady filmowe:

• Na nabrzeżach, reż. Elia Kazan (donos dotyczący morderstwa);
• Nikt śmiać się nie będzie, reż. Hynek Boan (donos do komitetu blokowego);
• Powrót na Ziemię, reż. Stanisław Jędryka (kapuś);
• Ostatni dzwonek, reż. Magdalena Łazarkiewicz (oskarżenie o donosicielstwo w szkole);
• Czarne słońca, reż. Jerzy Zalewski (bohater jako donosiciel na policji);
• Gry uliczne, reż. Krzysztof Krauze (donos oskarżający bohatera o współpracę ze Służbami Bezpieczeństwa);
• O-Otello, reż. Tim Blake Nelson (anonimowy donos dotyczący molestowania);
• Hrabia Monte Christo, reż. Kevin Reynolds (fałszywy donos jako przejaw zazdrości i zawiści);
• Tam i z powrotem, reż. Wojciech Wójcik (donos do Służby Bezpieczeństwa, stała obserwacja);
• Persona Non Grata, reż. Krzysztof Zanussi (podejrzenie o szpiegostwo; donos do ministerstwa);
• Plusy dodatnie, plusy ujemne, reż. Grzegorz Braun („Bolek” – tajny współpracownik Służb Bezpieczeństwa);
• Infiltracja, reż. Martin Scorsese (zadanie dotyczące zdemaskowania donosiciela).