Typ liryki
Dziewczyna wpisuje się w typ liryki pośredniej, narracyjnej. Przedstawione zostają zdarzenia dziejące się na przestrzeni jakiegoś czasu, w których biorą udział bohaterowie (dwunastu braci). Utwór posiada cechy baśni czy opowieści ludowej i utrzymany jest w konwencji symbolicznej.
Wiersz Bolesława Leśmiana umiejscowić można w jednym z dwóch głównych nurtów twórczości Leśmiana. Mianowicie – jest baśniową opowieścią z filozoficznym akcentem, dotyczącą problemów ludzkiej egzystencji (drugi z nurtów łączy w sobie ludzkie odczucia z opisami przyrody).
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiot liryczny w wierszu nie ujawnia się, ma cechy wszystkowiedzącego, znajdującego się ponad przedstawianymi zdarzeniami narratora. Relacjonuje historię dwunastu braci, a na samym końcu, w ostatnim wersie bezpośrednio zwraca się do odbiorcy utworu („ty”).
Sensy utworu
Wiersz Dziewczyna przedstawia odwieczne ludzkie dążenie do poznawania tego, co nieznane. Człowiek pragnie odkrywać zagadki swojej egzystencji i spełniać swoje pragnienia. Nawet, jeśli kończy się to niepowodzeniem, należy próbować. Co więcej, ci dla których sensem istnienia (jak dla dwunastu braci) jest odkrywanie nieznanego, zasługują na szacunek, nie na drwinę. Istotny jest sam fakt poszukiwania, nie – dotarcie do celu. Młoty same kujące mury symbolizują, że chęć spełniania ludzkich marzeń jest silniejsza nawet od śmierci.
Budowa i język utworu
Wiersz składa się z dwudziestu dwuwersowych strof. Każdy z wersów napisany jest regularnym siedemnastozgłoskowcem (8+9). Między innymi dzięki temu rytm utworu jest powtarzalny, jednostajny i melodyczny. Występują rymy parzyste (AABBCC…), dokładne, żeńskie (na przykład: „strony” – „zaprzepaszczony”).
Kreując świat, w którym dzieją się przedstawione zdarzenia, poeta gromadzi wiele środków poetyckich:
- epitety:
- dziewczęcy głos
- ślepa noc
- metafory:
- próchnieją dłonie
- powtórzenia:
- czym bywa młot, gdy nie jest młotem
- to był głos i tylko – głos, i nic nie było oprócz głosu
Do tego pojawia się w wierszu wers pełniący funkcję refrenu („O, prędzej skruszmy zimny głaz, nim śmierć Dziewczynę rdzą powlecze!”). Warstwa językowa utworu nasycona jest neologizmami (na przykład: „sprzęg i usił”, „strwon”, „powymarły”). Natomiast świat przedstawiony roi się od baśniowych symboli (na przykład: młoty, mur za którym jest dziewczyna, głos dziewczyny).
Bibliografia przedmiotowa
- J. Trznadel, Twórczość Leśmiana (próba przekroju), Warszawa 1964.
- T. Karpowicz, Poezja niemożliwa: modele leśmianowskiej wyobraźni, Wrocław 1975.
- M. Głowiński, Zaświat przedstawiony: szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Kraków 1998.
- W. Owczarski, Miejsca wspólne, miejsca własne: o wyobraźni Leśmiana, Schulza i Kantora, Gdańsk 2006.