Bezpośrednie zwroty do adresata – zachowujące formę 2. osoby liczby mnogiej: „szukajcie”, „nieście”, „podnoście”, „nie depczcie” – wyraźnie wskazują na lirykę apelu, lirykę bezpośredniego zwrotu do adresata zbiorowego.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiot liryczny nie ujawnia się w sposób bezpośredni. Prezentuje swoje refleksje w słowach wydawałoby się pełnych ekspresji, bo zakończonych sześciokrotnie znakiem wykrzyknienia, ale jednak z wyraźnym nastawieniem na perswazję (spełniającą przecież funkcję impresywną). Przybiera to formę mowy, z charakterystycznym dla niej stylem retorycznym (np. poprzez zastosowanie figur retorycznych, m.in.: anafory: „szukajcie, szukajcie” w 1. strofie czy „choć, choć, choć” w 2.; paralelizmu składniowego, zdań współrzędnie złożonych z takim samym spójnikiem „i”) i trojakim oddziaływaniem na odbiorcę: dydaktycznym (w ostatniej strofie wypowiada słowa: „prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi”), emocjonalnym (w strofie 4. czytamy: „ale nie depczcie przeszłości ołtarzy”) oraz estetycznym (napisana zdecydowanym, ale łagodnym językiem, w barwnej tonacji: „jasny płomień”, „kwiaty barwnych mitów”, błękity”, „ludzie niebiańscy”, „święty ogień”, z pełną regularnością w długości wersów i ładem konstrukcyjnym: w powtarzalnym układzie sylab po 11, 10, 11, 11, 7 w każdej strofie).
Sensy utworu
Wiersz Do młodych uznaje się za manifest pozytywistyczny (por. Odę do młodości Mickiewicza). Ma formę apostrofy do młodego pokolenia, do nowej fali ludzi ambitnych, aktywnych, zaangażowanych, chcących pracować dla ogółu w myśl haseł pozytywizmu. Wytycza konkretny kierunek działań. Przede wszystkim zaleca, by młodzi szukali prawdy w sposób dla siebie najodpowiedniejszy, najbliższy im:
„szukajcie nowych, nie odkrytych dróg”.
Najlepszą drogą jest praca nad sobą, nad swoim intelektem poprzez naukę i poszerzanie wiedzy o świecie:
- rozproszycie legendowy mrok,
- mgłę urojeń zedrzecie z błękitów.
Znajdzie się tu miejsce zarówno dla romantyka (historia ludzka kryje w sobie sporo tajemnic, nieznanych jeszcze mitycznych miejsc i obrzędów), jak i dla realisty (rozproszenie mgieł przeszłości odsłania nowe fakty, wzbogaca intelektualnie, poszerza horyzonty myślowe).
Młodzi podążać muszą nową drogą,
nowy udział bierzcie w wieków dziele
, ale nie mogą zapominać o dorobku przodków,
nie depczcie przeszłości ołtarzy.
Na tym polega mądrość, że czerpie z doświadczeń poprzedników.
Nieuchronność przemijania („i wasze gwiazdy w ciemnościach pogasną znów”), następowanie po sobie kolejnych pokoleń są miarą ludzkiego życia. To nas wszystkich łączy, zespala, identyfikuje. W związku z tym, mimo że
każda epoka ma swe własne cele / I zapomina o wczorajszych snach…
nie może być inaczej, jak porozumienie międzypokoleniowe, ugoda, pewien kompromis, porozumienie:
mądrość niechaj was pogodzi.
Gatunek literacki
Wiersz Do młodych jest odą. Jest to utwór:
- wierszowany, stroficzny (5 strof);
- z tendencją do wyrazistej rytmizacji (każda strofa ma ten sam układ: w pierwszym wersie zawsze 11 sylab, w drugim-10, w trzecim-11, w czwartym-11, po czym następuje 7-sylabowy refren);
- utrzymany w podniosłym stylu (patos wiersza podkreślony jest poruszaną tematyką: to manifest pokoleniowy, nawiązujący do ważnej idei, nawołujący do pewnych postaw).
Kontynuacje i nawiązania
- Utwory podejmujące temat konfliktu pokoleń to między innymi:
- Adam Mickiewicz Oda do młodości
- Adam Mickiewicz Romantyczność
- Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem
- Stefan Żeromski Doktor Piotr
- Stefan Żeromski Przedwiośnie
- Władysław Stanisław Reymont Chłopi
- Sławomir Mrożek Tango
Bibliografia przedmiotowa
- A. Baczewski, Poezja Adama Asnyka, Rzeszów 1991.
- Z. Szweykowski, Liryka Asnyka a pozytywizm polski (w:) Nie tylko o Prusie, Poznań 1967.