Podstawowe informacje o bohaterze
Andrzej Kmicic to główna postać występująca w drugiej części Trylogii Henryka Sienkiewicza, Potopie. Bohater pochodzi z rodu szlacheckiego. Podczas trwania akcji utworu przechodzi wewnętrzną przemianę. Z warchoła i hulaki staje się przykładnym szlachcicem, panem majątku ziemskiego, kochającym mężem i patriotą. Bohater przechodzi wewnętrzną przemianę, co sposób jego kreacji zbliża do typowego dla poetyki romantycznej. Podobne przemiany przechodzą takie mickiewiczowskie postacie jak Gustaw-Konrad czy zwłaszcza Ksiądz Robak. Kmicica poznajemy na samym początku powieści, przy okazji testamentu Herakliusza Billewicza, serdecznego przyjaciela ojca bohatera. Zapisał mu on w spadku wieś Lubicz i wyraził wolę, aby jego wnuczka, Oleńka, wyszła za niego za mąż. Kmicic do tej pory prowadzi bandyckie życie. Jednak pod wpływem miłości do Oleńki zmienia się i aby stać się wartym jej ręki, ulega metamorfozie w oddanego sprawie narodowej obrońcę ojczyzny. Na końcu utworu ma reputację wiernego krajowi patrioty, osiada w majątku Wodokoty i bierze ślub z Oleńką.
Charakterystyka zewnętrzna
Kmicic jest młodym, zdrowym, dobrze zbudowanym mężczyzną. Nosi podgolone włosy i szlacheckie wąsy. Jego wyraz twarzy jest hardy i zawzięty,
oczy ma jak ryś, aż nimi kłuje.
Ubiera się typowo po sarmacku, w bogate, charakterystyczne dla swojego stanu stroje (między innymi kontusz, pas, zależnie od pory roku – furto, futrzana czapka). Jednak wraz z trwaniem akcji utworu traci na zdrowiu, co widać po jego wyglądzie zewnętrznym. Kilkakrotnie jest ciężko ranny (na przykład po bohaterskiej szarży na Szwedzki oddział, dzięki której ratuje z opresji króla Jana Kazimierza). Pojawiają mu się w widocznych miejscach blizny (jedna na głowie po pojedynku z Panem Wołodyjowskim, druga na policzku po postrzeleniu bohatera przez Bogusława Radziwiłła).
Charakterystyka wewnętrzna
Bohatera poznajemy jako chorążego orszańskiego. Prowadzi wówczas awanturniczy tryb życia. Otacza się ludźmi, którzy jak samo jak on korzystają z panującej wojennej zawieruchy i uciekają przed ciążącymi nad nimi wyrokami za przestępstwa. Dokonuje licznych zbrodni (na przykład pali Wołmontowicze). Jest hardy, porywczy i pewny siebie. Kiedy zaczyna pojedynkować się z Wołodyjowskim na szable, lekceważy go jako przeciwnika. Kiedy zdaje sobie sprawę ze swojej przegranej i ośmieszenia, uniesiony dumą mówi:
Kończ… waść!... wstydu… oszczędź!...
Ma o sobie bardzo wysokie mniemanie, a jego czyny są nieodpowiedzialne. Za każdą doznaną krzywdę pała żądzą krwawej zemsty. Ponadto nie stroni od hucznych uczt i nadmiernych ilości alkoholu. Jednocześnie jednak odznacza się wyjątkową odwagą i brawurą. Jest także wyśmienitym żołnierzem i wybornym dowódcą.
Kiedy w Kmicicu zachodzi powolna, stopniowa przemiana, przybiera drugie nazwisko – Bainicz (od nazwy jednego z zaścianków). Motorem jego działań staje się miłość, która początkowo nieszczęśliwa, okazuje się w końcu być odwzajemnioną, wielką i kończy się szczęśliwie. Później, dzięki jej sile, najważniejsza staje się dla Kmicica ojczyzna i walka o jej dobro. Kmicic zostaje żołnierzem na usługach Rzeczpospolitej. Odznacza się głęboką wiarą w Boga (broni Jasnej Góry, wielokrotnie się modli). Mimo że niesłusznie posądzony o zdradę przez Bogusława, potrafi zachować spokój (później, dzięki protekcji samego króla, imię bohatera zostaje oczyszczone). Ostatecznie Kmicic rehabilituje się w oczach szlachty i co najważniejsze – Oleńki. Kiedy kończy się Potop jest on już zupełnie kimś innym niż postać, którą poznajemy na początku powieści. Kmicic
duszą i sercem stojąc przy królu, starostwem upickim nagrodzon, żył długo w przykładnej zgodzie i miłości z Laudą, powszechnym szacunkiem otoczony.