Stanisław Barańczak

Stanisław Barańczak urodził się w 1946 r. w Poznaniu. Poeta, tłumacz, eseista, historyk literatury i krytyk literacki. Ukończył filologię polską na UAM w Poznaniu, tam też kontynuował działalność naukową i wykładał przez kilka lat po zakończeniu studiów. Od 1981 przebywał na stałe w Stanach Zjednoczonych, gdzie prowadził zajęcia ze studentami na uniwersytecie Harvarda. Współpracownik wielu czasopism literackich (np. „Zapis”), laureat wielu polskich i międzynarodowych nagród i odznaczeń. Jego debiut poetycki miał miejsce w 1965 r. na łamach miesięcznika „Odra”. Jest jednym z najważniejszych przedstawicieli poetyckiej tzw. Nowej Fali. Chętnie podejmuje w swojej twórczości zagadnienia etyki w stosunku do poezji i na odwrót. Jego poezję nazywa się lingwistyczną, z uwagi na umiłowanie gier i zabaw literackich, które autor podejmuje z czytelnikiem. Bogaty jest dorobek Barańczaka w dziedzinie przekładu. Tłumaczył głównie z języka angielskiego (m.in. dramaty Szekspira, poezje Dylana Thomasa czy Johna Donne’a) oraz rosyjskiego (np. Mandelsztam).

Do jego najważniejszych dzieł należą:

Dziennik poranny – trzeci tom poetycki Barańczaka, opublikowany w 1972 r. Zawiera utwory pisane w latach 1967-1971 oraz tłumaczenia z poezji m.in. Rilkego, Mandelsztama czy Celana. Podstawowym tematem zamieszczonych tutaj utworów jest codzienność, rejestrowana i postrzegana przez podmiot liryczny. Liczne odwołania do rzeczywistości PRL-u. Również refleksja nad wolnością jednostki, jej relacjamiz innymi ludźmi, pozycją w świecie itp. Częste eksperymenty językowe oraz nawiązania do tradycji barokowej. Tomik uznany za jeden z pierwszych przejawów Nowej Fali w poezji.

Widokówka z tego świata – (1988) tom poezji, w którym silniej dochodzą do głosu przemyślenia podmiotu natury egzystencjalnej, a rola eksperymentowania słowem zostaje silnie ograniczona. Poeta konfrontuje tu sposób odczuwania i mentalność człowieka z XX wieku z mentalnością ludzi poprzednich epok. Częste operowanie paradoksem i bliskim barokowego ujęcia konceptem. Sławę uzyskał zwłaszcza wiersz o tym samym tytule podejmujący temat lirycznego monologu skierowanego do Boga.

Chirurgiczna precyzja – (1998) jeden z ostatnich tomów poetyckich Barańczaka, uhonorowany największym polskim wyróżnieniem literackim – nagrodą Nike. Przedmiotem rozważań podmiotu lirycznego czyni autor zwyczajny ludzki świat. Zainteresowanie poety budzą także kwestie piękna, doskonałości, a zarazem banału, zwyczajności. Najbardziej reprezentatywny tomik poetycki dla późnego Barańczaka.

Pegaz zdębiał – tomik grupujący lubiane przez Barańczaka zabawy słowem, eksperymenty językowe, dziwaczne struktury gatunkowe, ogółem wszystko to, co można by zaliczyć do kręgu tzw. poezji niepoważnej. Jak zaznacza sam autor, jest to wprowadzenie w „prywatną teorię gatunków”, ale konwencja tomiku przechyla się zdecydowanie w stronę absurdu, żartu, paradoksu czy nawet czystego nonsensu niż na stronę suchej teorii literatury.