Szewcy - Sajetan Tempe

Podstawowe informacje o bohaterze

Sajetan Tempe to jeden z bohaterów występujących w Szewcach Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego). Synem bohatera jest dwudziestoletni Józef, który przyłącza się do faszystowskiej bojówki „Dziarskich Chłopców”. Sajetan to majster szewski (akcja sztuki rozgrywa się w jego warsztacie), podlega mu dwóch czeladników – Józek i Jędrek. Następnie, w wyniku przewrotu, bohater zdobywa władzę. Traci ją jednak i zostaje zabity przez czeladników. Mimo to wstaje i bierze udział w dalszej akcji. Później zostaje zabity jeszcze raz strzałami z rewolweru w głowę przez Hiper-Robociarza i dalej żyje, choć wówczas już głównie tylko bełkocze.

 

Charakterystyka zewnętrzna

Bohater jest w wieku około sześćdziesięciu lat. Ma siwiejące blond włosy, nosi rzadką, rozczochraną brodę i wąsy. Na początku, kiedy go poznajemy, ubrany jest w strój szewski i fartuch. Szyje buty, ma zatem w rękach młot szewski i inne niezbędne narzędzia. Natomiast kiedy Sajetan zdobywa władzę, ubiera się w kosztowny, kolorowy szlafrok. Włosy ma starannie uczesane, a brodę ufryzowaną. W kieszeni zaś nosi olbrzymi pistolet (mauzer), którym grozi sprzeciwiającemu mu się czeladnikowi. Majster szewski posługuje się językiem, który częściowo nie pasje do jego statusu społecznego. Prowadzi dysputy filozoficzne, powołuje się na uczonych i literatów, nawiązuje do dzieł i myśli filozofów czy przywołuje teorię ewolucji. Z takim językiem mieszają się język prosty, rzemieślniczy (właśnie szewski), nasycony wulgaryzmami i charakterystycznym dla bohatera akcentowaniem obcojęzycznych wyrazów na ostatnią sylabę i zawołaniem „hej!”.

 

Charakterystyka wewnętrzna

Sajetanowi przeszkadza to, że jest wyzyskiwany przez klasę rządzącą. Męczy go fakt robienia dla jej przedstawicieli butów. Sam wolałby być królem czy prezydentem i twierdzi, że doskonale się do takiej roli nadaje. Jednak wówczas, kiedy zostaje przez Scurvy’ego skazany na przymusową bezczynność, okazuje się, że nie może wytrzymać bez pracowania.

 

Bohater wierzy w poglądy, które głosi – chciałby, aby wszyscy byli równi i żyli z pracy własnymi rękami (są to idee zbliżone do tych, które głosili socjaliści). Jednocześnie jednak przyznaje się do tego, że chce żyć jak arystokracja i korzystać z uciech, z których ona korzysta (co wcale nie przeszkadza mu wyrzucać korzystania z takichże uciech Scurvy’emu). Co więcej, kiedy Sajetan zdobywa władzę, realizuje swoje chęci. Odczuwa przy tym jednak pustkę i zdaje sobie sprawę z tego, że rewolucja nie przynosi innych zmian, jak tylko zmiany na stanowisku osoby rządzącej. Swoim zachowaniem i wygłaszanymi kwestiami doprowadza do tego, że czeladnicy buntują się przeciwko niemu. Chce wówczas stanąć na czele chłopów i po raz kolejny spróbować wcielić w życie socjalistyczne ideały – stworzyć z nimi zbiorowe gospodarstwo. Nie potrafi jednak chłopów do tego przekonać, ponieważ oni go nie rozumieją, a co za tym idzie, nie zgadzają się na wejście z nim w proponowany układ. W finale sztuki Hiper-Robociarz robi z Sajetana, jako zamordowanego przywódcy rewolucji, dzięki której proletariat doszedł do władzy, komunistyczny symbol.