Bajki Krasickiego - Problematyka bajek

Bohater typ

Jak we wszystkich utworach klasycznych w bajkach dominuje bohater-typ. Jest to nosiciel jednej tylko cechy, która zostaje wyraźnie w tekście wyeksponowana. Zasługą Ignacego Krasickiego jest to, że wzorce postępowania, wady, które zostały przez niego pokazane pod postacią zwierząt, utrwaliły się w świadomości pozatekstowej. Potocznie więc kojarzymy pewne zwierzęta z cechami. I tak:

• Lew – jest typowym despotą i tyranem, który oczekuje pochlebstw, a nie prawdy na swój temat. Nie przyjmuje żadnej krytyki, karze tych, którzy mu się sprzeciwiają.
• Wilki – są silni, agresywni, mają władzę, działają poza prawem, nie znają współczucia i litości.
• Owca – symbol naiwności i łatwowierności. Zawsze jest słaba i stanowi łatwy łup.
• Szczur – pyszny, uwielbia siebie, nie wie, co to pokora.
• Lis – chytry, sprytny, przebiegły, fałszywy, podstępny. Dzięki tym cechom zawsze wychodzi cało z opresji i osiąga wyznaczone cele.
• Małpa – jest po prostu głupia. Nie bez powodu dziś często potocznie mówimy: „Nie rób z siebie małpy.”
• Wół – mądrość. Wół jest powolny, ale dokładny, odznacza się inteligencją (Wół i minister), wie, co jest dobre, potrafi trzeźwo oceniać sytuację (Osieł i wół).
• Mrówka – pracowita, dokładna, sumienna.
• Paw – dumny ze swego wyglądu, pyszny, zadufany w sobie.

Problem autentyczności

Badania porównawcze historycznoliterackie dowodzą pokrewieństwa bajek Krasickiego z ponad pięćdziesięcioma bajkami obcymi. Pierwowzory niektórych bajek wskazał sam autor, albo odnotowując w podtytule autora pierwowzoru, albo wskazując tytuł tekstu oryginalnego.

Artystyczne cechy bajki:

• Operowanie kontrastem: szczur i kot, wilk i owca, wół i małpa, paw i orzeł;
• Antytezy: dobra – zła, korzyści – straty, mądrości – głupoty, przemocy – słabości;
• Epitety: „sokół lotny”, „woły krnąbrne”,
  • Młoda jedna papuga, piękna, okazała.
  • Miej ty sobie pałace, ja mój domek ciasny; / Prawda, nie jest wspaniały – szczupły, ale własny.
• Stopniowanie czasowników:
  • Stajała, wsiąkła w bagno i stała się błotem.
  • Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił.
• Przerzutnie:
  • Bryła lodu spłodzona z kałuży bagnistej / Gniewała się na kryształ.
  • Pewien derwisz uczony rano i w południe / Co dzień pił świętą wodę z Mahometa studnie.

Bajki Ignacego Krasickiego przedstawiają:

• prawa, które rządzą światem
• wady i słabostki ludzi
• uniwersalne, czyli ponadczasowe prawdy o naturze człowieka
• postawy ludzkie
• skutki złego sprawowania władzy
• obrazy życia społecznego