Jak pisze Aleksander Brückner w swojej książce o Reju, autor Krótkiej rozprawy mówi o ideale gospodarza, który „pomiernym żywotem się zadowala, nikogo nie krzywdzi, wszem otwarcie w oczy spogląda, w kółku rodzinnym i dobranych towarzyszów, między pracą gospodarczą a zdrowymi, nie zbytnimi, rozrywkami życie pędzi.” I rzeczywiście Rej kreśli w Żywocie... wzór parenetyczny.
Kapitulum XVI księgi drugiej pokazuje człowieka chtonicznego (związanego z ziemią). Jego życie nie tylko zależy od natury, która go karmi, ale także jest jej całkowicie podporządkowane. Czynności szlachcica uwarunkowane są bowiem porą roku i mają naturę cykliczną:
Ale iż różne są czasy w roku, też są i różne przypadki i w gospodarstwie, i w każdej sprawie człowieka poczciwego, gdyż rok jest na czworo rozdzielon:naprzód wiosna, więc lato, potym jesień, więc zima.
Ziemianin Rejowy ma poczucie bycia cząstką stworzenia i jest w nim w gruncie rzeczy wiele pokory i spokoju. Z wykonywania takich czynności, jak sadzenie, zbieranie żniwa, polowanie, ziemianin czerpie radość. Nie zapomina jednocześnie o Tym, który go tak szczodrze obdarował, o Stworzycielu:
„Używaj, miła duszo; masz wszytkiego dobrego dosyć”, a wszakoż z bojaźnią bożą a z wiernym dziękowaniem Jemu.
- Geneza utworu
- Problematyka utworu
- Streszczenie utworu
- Portret szlachcica-ziemianina
- Obraz przyrody
- Styl utworu
- Nawiązania i bibliografia