Typ liryki
Lament to utwór Tadeusza Różewicza z tomu Niepokój z 1947 roku. Należy do liryki bezpośredniej.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiot jest pierwszoosobowy. Wskazują na to liczne czasowniki („zwracam się”, „nie jestem”, „mam”, „nie wierzę”). Zwraca się do szerokiego grona odbiorców, których wymienia w pierwszych wersach. Przedstawia siebie jako człowieka w młodym wieku, ale o wielkim bagażu doświadczeń życiowych. Okazuje się, że ma on dopiero dwadzieścia lat, a zdążył już przeżyć sześcioletnie okrucieństwa wojny. Świadczy to o jego przynależności do pokolenia Kolumbów, a co za tym idzie, wypowiada się nie tylko w swoim imieniu, ale w imieniu wszystkich swoich rówieśników, którzy znaleźli się w podobnej do jego sytuacji.
Sensy utworu
Przedstawiciele pokolenia Kolumbów zostali wskutek wojny pozbawieni istotnego etapu swojego życia. Nie przeżyli oni młodości. Wojna zaskoczyła ich w wieku, w którym zaczynali w nią wchodzić i zmusiła do natychmiastowego dorośnięcia. Doprowadziło to do tragedii. Spowodowało utratę wiary w tradycyjny system wartości i duchowe skrzywdzenie. Sytuują się oni poza wcześniej wytworzoną kulturą i pojmowaniem historii. Ich świat wartości moralnych został zaburzony do tego stopnia, że zaprzeczają dogmatom wiary chrześcijańskiej (ostatnie trzy wersy wiersza). Nie potrafią dostrzec piękna otaczającego ich świata („nieba”, „ptaka”, „róży”, „Świętego Franciszka”), a w wojnie nie widzą czynów bohaterskich („Achillesa”, „Hektora”). Bardziej niż do ludzi, podobni są do zwierząt – mają nozdrza („buchał w nozdrza opar krwi”), nie nosy. „Lament” to właśnie biadanie nad określonym przez przeżycia wojenne losem pokolenia Kolumbów.
Budowa i język utworu
Utwór określić można jako wiersz wolny. Bardziej szczegółowo – utrzymany jest w konwencji poetyckiej charakterystycznej dla utworów Różewicza (tak zwany wiersz różewiczowski). Nie ma formy wiersza w klasycznym znaczeniu. Tekst podzielony został na strofy (pięć) o różnych ilościach wersów. Wersyfikacja nie podlega systematyce, środki stylistyczne są proste i nieliczne. Spowodowane jest to założeniem autora, że po tragedii wojny wiersz w tradycyjnej formie nie ma już prawa istnieć.
Podmiot wypowiada się przy użyciu języka prostego, stylizowanego na potoczny, odpowiadającego przekazywanym treściom. Składnia wiersza cechuje się eliptycznością. Wersy są jakby pociętymi częściami zdań, odwzorowując w ten sposób mowę potoczną. Na przykład w
Nie jestem młody / niech was smukłość mego ciała / nie zawodzi
występuje przestawienie orzeczenia i brakuje spójników łączących poszczególne części wypowiedzi. Jednak mimo formowania języka poetyckiego na potoczny i ubogości środków stylistycznych (nie występują na przykład rymy), pojawiają się one. Występują powtórzenia zaprzeczeń („ani”, „ni”, „nie wierzę”), podkreślające negacyjny sens utworu oraz jednocześnie eksponujące bezsilność podmiotu wobec sytuacji, w której się znalazł. Pojawia się powtórzenie („Nie jestem młody”), nabierające w tekście semantycznej wartości lejtmotywu. Dzięki niemu wiersz cechuje się specyficznej rytmiką. Występuje porównanie („ślepy jak miecz”), będące jednak bardziej frazeologizmem niż porównaniem poetyckim. Pojawiają się epitety o pozytywnym zabarwieniu emocjonalnym („tkliwa biel”, „słodka warga”, „śmiech cherubiński”), które jednak ostatecznie zostają połączone ze zwrotami o nacechowaniu negatywnym („jestem mordercą”, „zamordowałem człowieka”), co uwypukla tragizm przedstawionej treści. Znajdujemy także metonimie („czerwonymi palcami”), a nawet metafory („jasność otwartego czoła”).
Bibliografia przedmiotowa
- S. Burkot, Tadeusz Różewicz, Warszawa 1987.
- Z. Majchrowski, „Poezja jak otwarta rana”. Czytając Różewicza, Warszawa 1993.
- K. Wyka, Baczyński i Różewicz, Kraków 1994.
Obraz poety i poezji w odzie „Wybudowałem pomnik” – Horacego i w wierszu Tadeusza Różewicza „Moja poezja” – porównanie
Najważniejsze cechy poezji Tadeusza Różewicza
Poezja i poeta w twórczości Różewicza.
Analiza i interpretacja porównawcza wierszy Tadeusza Różewicza „Moja poezja” i Horacego „Wybudowałem pomnik”
Lament
Antygona
Apokalipsa
Bajki Krasickiego
Ballady Mickiewicza
Balon
Będziecie moimi świadkami
Biblia
Bibliografia barok
Bibliografia oświecenie
Bibliografia renesans
Bibliografia romantyzm
Bibliografia starożytność
Bibliografia średniowiecze
Bogurodzica
Boska komedia
Cesarz
Chłopi
Cierpienia młodego Wertera
Cudzoziemka
Dziady II
Dziady III
Dziady IV
Dzieje Tristana i Izoldy
Dżuma
Ferdydurke
Folwark zwierzęcy
Fraszki Kochanowskiego
Gloria victis
Granica
Hamlet
Iliada
Inny świat
Jądro ciemności
Kamień na kamieniu
Kamizelka
Kartoteka
Kazania sejmowe
Konrad Wallenrod
Kordian
Kronika polska Galla Anonima
Kronika polska Wincentego Kadłubka
Król Edyp
Księga Hioba
Księga Rodzaju
Kwiatki św. Franciszka
Lalka
Lament świętokrzyski
Latarnik
Legenda o św. Aleksym
Listy Krasińskiego
Listy starego diabła do młodego
Lord Jim
Ludzie bezdomni
Madame
Makbet
Mała apokalipsa
Medaliony
Mendel Gdański
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
Miłosierdzie gminy
Miłość w Biblii
Mistrz i Małgorzata
Mitologia
Nad Niemnem
Następny do raju
Nie-Boska komedia
Obrona Sokratesa
Oda do młodości
Odprawa posłów greckich
Odyseja
Opowiadania Borowskiego
Pamiątki Soplicy
Pamięć i tożsamość
Pamiętnik z powstania warszawskiego
Pamiętniki
Pan Tadeusz
Pierwszy krok w chmurach
Pieśni Kochanowskiego
Pieśń o Rolandzie
Początek
Poezja Staffa
Poezja Asnyka
Poezja Baczyńskiego
Poezja Barańczaka
Poezja Białoszewskiego
Poezja Bursy
Poezja Gałczyńskiego
Poezja Grochowiaka
Poezja Herberta
Poezja Horacego
Poezja Iwaszkiewicza
Poezja Karpińskiego
Poezja Kasprowicza
Poezja Konopnickiej
Poezja Leśmiana
Poezja Miłosza
Poezja Morsztyna
Poezja Naborowskiego
Poezja Norwida
Poezja Potockiego
Poezja Przerwy-Tetmajera
Poezja Przybosia
Poezja Różewicza
Poezja Sępa-Szarzyńskiego
Poezja Słowackiego
Poezja Staffa
Poezja Szymborskiej
Poezja Tuwima
Poezja Twardowskiego
Popiół i diament
Potop
Powracająca fala
Powrót posła
Pożoga
Proces
Przedwiośnie
Przypowieści
Psalmy
Rok 1984
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Rozmowy z katem
Satyry Krasickiego
Sir Tomasz More odmawia
Skąpiec
Sklepy cynamonowe
Sonety krymskie
Szewcy
Szkice węglem
Śluby panieńskie
Świętoszek
Tango
Teatr i dramat antyczny
Trans-Atlantyk
Transakcja wojny chocimskiej
Treny Kochanowskiego
Wesele
Wieża
Wyznania
Z legend dawnego Egiptu
Zabytki języka polskiego
Zapiski więzienne
Zbrodnia i kara
Zdążyć przed Panem Bogiem
Zemsta
Żywot człowieka poczciwego