Początek - Geneza utworu

Kontekst biograficzny

Andrzej Szczypiorski urodził się w 1924 roku. Jest zatem przedstawicielem pokolenia Kolumbów. Losy jego życia są niemal typowe dla urodzonych w latach dwudziestych. Na pewno ważny jest tu fakt, że wybuch II wojny światowej przypadł na lata jego młodości. Jako mieszkaniec Warszawy brał udział w powstaniu w 1944 roku. Zresztą to miasto czyni miejscem akcji powieści. Jest mu szczególnie bliskie, ale i bardzo dobrze je zna i „czuje”. Fakt, że był również żołnierzem Armii Krajowej zdecydował o tym, że musiał wystrzegać się władzy komunistycznej w Polsce powojennej. Przeżył obóz koncentracyjny w Sachsenhausen. Po wyzwoleniu czekała go kolejna rozterka, tym boleśniejsza, że dotyczyła jego własnego kraju i rodaków. Nie mógł zgodzić się na sytuację polityczną w kraju. Był tu niechciany, odrzucony, inwigilowany. Przeżył internowanie w czasie stanu wojennego i wykluczenie z oficjalnego obiegu literackiego. Początek jest efektem refleksji w czasów internowania – pisarz został zatrzymany 13 grudnia 1981 roku. Więziony był w Białołęce pod Warszawą i w Jaworzu. Szczególnym piętnem odbiły się na jego biografii, ale i na twórczości: lata wojny, czas zrywu narodu polskiego z 1956 i 1968 roku oraz przełom lat 80. i 90. XX wieku. Można śmiało powiedzieć, że powieść Początek to efekt jego przemyśleń wyniesionych z doświadczeń życiowych.

 

Kontekst historyczny

Akcja utworu toczy się w okupowanej Warszawie, na przełomie lat 1942-1943. To świadectwo okrucieństwa okupanta wobec ludzi, to również tragedia warszawskiego getta i powstania z sierpnia 1944 r. Wspomina się w powieści o przesiedlaniu ludności polskiej z domów na terytorium getta i przewożenia lub przeprowadzek ludności żydowskiej do getta. Tragedia tej żydowskiej enklawy stanowi istotne tło historyczne powieści. Opiera się na nim wiele wątków powieści.

 

Ważne są też fakty z historii Polski powojennej. Wspomina się o manifestacji poznańskich robotników w czerwcu 1956 roku. Wymienia się też marzec 1968 roku, kiedy następują strajki studentów, a milicja w brutalny sposób rozprawia się z nimi, aresztuje, usuwa z uczelni. W latach sześćdziesiątych zalewa nasz kraj fala antysemityzmu. Stajemy się areną ostrych prześladowań ludności żydowskiej. Niedługo potem polscy żołnierze u boku Armii Radzieckiej biorą udział w interwencji w Czechosłowacji. Dwa lata później, w grudniu 1970 roku wybuchają strajki uliczne i w fabrykach na Wybrzeżu, krwawo stłumione przez wojsko i milicję. Przywołuje się również październik 1978 roku, w którym wybrano Polaka na papieża. Wizyta ukochanego rodaka w 1979 roku rozbudza uczucia patriotyczne i wolnościowe, rozbrzmiewają słynne papieskie słowa o szacunku dla ludzi pracy, o solidarności i o tym, by Duch Święty zstąpił na tę, polską ziemię. Ważną datą jest również ogłoszenie w 1981 roku stanu wojennego na terenie Polski. Odczuwają to na własnej skórze również bohaterowie powieści. To czas internowania i prześladowań. Wielu Polaków musiało uciekać z kraju. Areszty zapełniają się więźniami politycznymi.