Typ liryki
To liryka zwrotu do adresata, z zachowaniem formy „ty” lirycznego i trybu rozkazującego.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiot liryczny wiersza próbuje przekonać odbiorcę do pewnej postawy wobec doświadczeń życiowych. Proponuje, by – mimo przeciwności i trudów – pozytywnie patrzeć w przyszłość z nadzieją na lepsze czasy. Podaje nawet konkretne argumenty. W formie opisowej, odwołując się do natury, wskazuje na pewne oczywistości. Pierwsza z nich mówi, że słońce wprawdzie zachodzi (czyli nadchodzi noc – w sensie metaforycznym można to odczytać jako „wszystko to, co dobre, szybko się kończy”), ale przecież toż samo słońce wzejdzie nazajutrz rano (minie noc – symbol strachu, bólu, rozterki, niepokoju). Kolejna oczywistość: porą jesienno-zimową świat jest smutny i przygnębiający (metaforyczne odczytanie: w życiu człowieka zdarzają się chwile bolesne i gorzkie), ale na pewno przyjdzie wiosna z ciepłem i kwiatem i odmieni ów świat (po „złych” dniach nadejdą na pewno te dobre, „radość się z troską plecie”). „Serce ma być jednakie” – podpowiada podmiot liryczny. Ciesz się życiem (Horacjańskie „carpe diem”), ale żyj z umiarem i powściągliwością.
Sens utworu
Pieśń IX ksiąg wtórych Jana Kochanowskiego to utwór pełen optymizmu i słów pokrzepienia. Parafrazując myśl Heraklita o przemijaniu (panta rhei) można powiedzieć, że tak jest w życiu: po chwilach ze łzami na pewno przyjdzie chwila z uśmiechem. Ale przecież jest też i odwrotnie, co może smucić niektórych. Z jednej strony bowiem, cokolwiek posiadamy i kim jesteśmy, przestaje być ważne, bo przemija, ale z drugiej strony skoro i takie dobro przemija, to znaczy, że i przeminą złe dni. Znamienna jest w tej kwestii strofa 5. Bohater wiersza stwierdza, że „człowiek zhardzieje, gdy mu się dobrze dzieje”. Bogacz nie chce uznać filozofii zmienności losu. Chce być zawsze bogaty, zawsze silny, zawsze mocny i niezależny. Hardzieje, okrywa się skorupą, izoluje się, staje się nieludzki. Nie tędy droga, można by było rzec. Fortuna kołem się toczy. Zmienność losu wpisana jest w egzystencję człowieka. Może nadejść więc chwila, w której wszystko stracisz. W takim razie jak żyć? Z odpowiedzią przychodzą dwie ostatnie strofy, naturalnie wynikające z całości utworu.
Gatunek literacki
Cechy gatunkowe pieśni:
- regularna budowa stroficzna – każda strofa ma układ: dwa krótkie wersy, po nich dwa długie; każda strofa ma ten sam układ: po dwóch wersach z 7. sylabami następują dwa dłuższe11. sylabowe i stanowi zamkniętą całość – jest zdaniem. W tych krótszych frazach da się odczytać jakby tezę, w której jest stwierdzenie faktu, rada, pouczenie; w dłuższych jest argumentacja, wyłuszczenie, uszczegółowienie. Można to też odczytać jako rozmowę dwóch różnych osób bądź dialog wewnętrzny z samym sobą. Ale też podział strof na dwie części – dłuższą i krótszą – kojarzyć może graficznie linię falistą, zatem: zmienność, ale i uporządkowane następstwo w czasie (po krótszych dłuższe; po nocy dzień; po zimie wiosna);
- wyrazista rytmizacja tekstu;
- rymy (tu: parzyste aa bb, np. „zagrzeje - odzieje”);
- zachowana melodyjność (regularność i powtarzalność w układzie wersowym);
- paralelizm składniowy (każda strofa jest zdaniem).
Kontynuacje i nawiązania
- Motyw „Fortuny” (bogini kierująca ludzkimi losami) możesz odnaleźć w tych utworach:
- anonimowy średniowieczny utwór z XIV wieku – Pieśń o wójcie Albercie
- Dante Boska komedia;
- Jan Kochanowski [Nie wierz Fortunie, co siedzisz wysoko...] ks. II/ p. III;
- Jan Kochanowski Do fraszek.
Bibliografia przedmiotowa
- M. R. Mayenowa, O języku poezji Jana Kochanowskiego, Kraków 1983.
Budowa pieśni "Nie porzucaj nadzieje"
Akceptuję filozoficzne przesłanie Kochanowskiego.
Jak żyć ma człowiek? Kto, komu, jakich i jak udziela rad w „Pieśni XI” i w innych pieśniach Jana Kochanowskiego? Wykorzystaj w wypracowaniu stosowne konteksty filozoficzne i historycznoliterackie.
Kto, komu, jak i jakich rad udziela w "Pieśni XI".
[Nie porzucaj nadzieje...]
Antygona
Apokalipsa
Bajki Krasickiego
Ballady Mickiewicza
Balon
Będziecie moimi świadkami
Biblia
Bibliografia barok
Bibliografia oświecenie
Bibliografia renesans
Bibliografia romantyzm
Bibliografia starożytność
Bibliografia średniowiecze
Bogurodzica
Boska komedia
Cesarz
Chłopi
Cierpienia młodego Wertera
Cudzoziemka
Dziady II
Dziady III
Dziady IV
Dzieje Tristana i Izoldy
Dżuma
Ferdydurke
Folwark zwierzęcy
Fraszki Kochanowskiego
Gloria victis
Granica
Hamlet
Iliada
Inny świat
Jądro ciemności
Kamień na kamieniu
Kamizelka
Kartoteka
Kazania sejmowe
Konrad Wallenrod
Kordian
Kronika polska Galla Anonima
Kronika polska Wincentego Kadłubka
Król Edyp
Księga Hioba
Księga Rodzaju
Kwiatki św. Franciszka
Lalka
Lament świętokrzyski
Latarnik
Legenda o św. Aleksym
Listy Krasińskiego
Listy starego diabła do młodego
Lord Jim
Ludzie bezdomni
Madame
Makbet
Mała apokalipsa
Medaliony
Mendel Gdański
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
Miłosierdzie gminy
Miłość w Biblii
Mistrz i Małgorzata
Mitologia
Nad Niemnem
Następny do raju
Nie-Boska komedia
Obrona Sokratesa
Oda do młodości
Odprawa posłów greckich
Odyseja
Opowiadania Borowskiego
Pamiątki Soplicy
Pamięć i tożsamość
Pamiętnik z powstania warszawskiego
Pamiętniki
Pan Tadeusz
Pierwszy krok w chmurach
Pieśni Kochanowskiego
Pieśń o Rolandzie
Początek
Poezja Staffa
Poezja Asnyka
Poezja Baczyńskiego
Poezja Barańczaka
Poezja Białoszewskiego
Poezja Bursy
Poezja Gałczyńskiego
Poezja Grochowiaka
Poezja Herberta
Poezja Horacego
Poezja Iwaszkiewicza
Poezja Karpińskiego
Poezja Kasprowicza
Poezja Konopnickiej
Poezja Leśmiana
Poezja Miłosza
Poezja Morsztyna
Poezja Naborowskiego
Poezja Norwida
Poezja Potockiego
Poezja Przerwy-Tetmajera
Poezja Przybosia
Poezja Różewicza
Poezja Sępa-Szarzyńskiego
Poezja Słowackiego
Poezja Staffa
Poezja Szymborskiej
Poezja Tuwima
Poezja Twardowskiego
Popiół i diament
Potop
Powracająca fala
Powrót posła
Pożoga
Proces
Przedwiośnie
Przypowieści
Psalmy
Rok 1984
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Rozmowy z katem
Satyry Krasickiego
Sir Tomasz More odmawia
Skąpiec
Sklepy cynamonowe
Sonety krymskie
Szewcy
Szkice węglem
Śluby panieńskie
Świętoszek
Tango
Teatr i dramat antyczny
Trans-Atlantyk
Transakcja wojny chocimskiej
Treny Kochanowskiego
Wesele
Wieża
Wyznania
Z legend dawnego Egiptu
Zabytki języka polskiego
Zapiski więzienne
Zbrodnia i kara
Zdążyć przed Panem Bogiem
Zemsta
Żywot człowieka poczciwego