Motyw Ikara - Motyw Ikara w literaturze

Adam Mickiewicz Oda do młodości

Warto zwrócić uwagę na pojawiający się już na początku motyw lotu. Podmiot liryczny, przedstawiciel młodych, krzyczy: „Patrz na dół…”, a ziemia, pełna „starych”, jawi mu się jako miejsce, w którym panuje ciemność, bezruch, bierność, stagnacja, marazm, śmierć. Oczywiście świat ten stoi w wyraźniej opozycji do świata młodych, którzy kojarzeni są z działaniem, aktywnością, potęgą, postępem, życiem.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Kobieta-Ikar

Wiersz jest charakterystyczny dla twórczości Jasnorzewskiej. Ten czterowers mówi przede wszystkim o sytuacji kobiety. Dość przewrotnie podmiot liryczny zauważa, że kobieta-Ikar jest w lepszej sytuacji – unosi się, bo jest lżejsza. Jednak jest to oczywiście złudne. Kobieta jest bardziej wrażliwa, uczuciowa, łatwiej ją zranić, skrzywdzić i obedrzeć z marzeń. Jej powrót do rzeczywistości zawsze jest bolesny i łączy się z cierpieniem.

Zbigniew Herbert Dedal i Ikar 

Tekst Herberta jest przede wszystkim reinterpretacją mitu. Utwór napisany został w formie dialogu ojca z synem. Wydaje się, że obaj już lecą. Dedal przekonuje syna, że właśnie powinien zostać marzycielem, że „stąpa po łące”, że nie powinien tak bardzo skupiać się na tym, co dzieje się na ziemi. Ikar natomiast, paradoksalnie i zupełnie inaczej niż w micie, jest tu realistą. Nie potrafi oderwać oczu od ziemi, która jawi mu się jako gnuśna, pełna rolników-robaków, może nawet obrzydliwa. Dedal próbuje wytłumaczyć, iż „ziemia jest tylko misą cieni” (nawiązanie do idei Platona), a człowiek nie jest w stanie zmienić rzeczywistości. Ikar jednak wznosi się i spada do morza. Trzecia część tekstu, Komentarz, sugeruje, że było to samobójstwo, ponieważ Ikar nie mógł pogodzić się z ową rzeczywistością, która tak naprawdę go przytłaczała, była czymś nie do zniesienia.

Stanisław Grochowiak Ikar

To bardzo turpistyczne porównanie pracy kobiety i lotu Ikara. Wiersz z całą pewnością stanowi credo poetyckie Grochowiaka, który – odpowiadając na zarzuty Juliana Przybosia, że oto poezja powinna odnosić się do rzeczy wzniosłych – twierdzi, że zadaniem literatury jest mówienie o życiu, o wszystkim tym, co dotyczy człowieka. Brzydota otaczającego świata jest bliska człowiekowi, stanowi codzienność. Tak jak ubóstwo, kalectwo, ból. A piękno: „Piękno? Podobno w napowietrznych pokojach […]”, jest ułudą, rzadkością, to tylko kruche i ulotne marzenia, nie rzeczywistość. Tę tezę powtarza Grochowiak w wierszu Czyści:

Wolę brzydotę

Jest bliżej krwiobiegu […]

Tadeusz Różewicz Prawa i obowiązki

Podmiot liryczny wiersza Różewicza mówi w zasadzie o dwóch postawach wobec życia i świata. Pierwsza jest postawą buntu. Kiedy człowiek jest młody, krzyczy, buntuje się przeciwko niesprawiedliwości świata, otaczającej rzeczywistości. Ma nawet taki obowiązek. Jednak kiedy człowiek dojrzewa, zaczyna rozumieć, że wszystko ma jak gdyby swój cel, „port przeznaczenia”, wszystko jest przemyślane, ułożone. Ludzie mają więc prawo zajmować się swoim życiem, ze spokojem przyjmować wiadomości o tragediach wokół nich.

Inne przykłady literackie:

• Ernest Bryll *** [Wciąż o Ikarach głoszą]
• Jarosław Iwaszkiewicz Ikar
• Adam Naruszewicz Balon
• Zbigniew Herbert Pan Cogito i wyobraźnia
• Wystan Hugh Auden Musée des Beaux Art
• Aleksander Wat Przed Breughelem starszym
• Jan Kochanowski [Niezwykłym i nie leda piórem…]
• Wisława Szymborska Upamiętnienie
• Tadeusz Śliwiak Kaskaderzy