Motyw bitwy
Wacław Potocki Transakcja wojny chocimskiej
Autor opisuje przebieg bitwy pod Chocimiem. Poprzedza ją mowa hetmana Jana Karola Chodkiewicza, który zagrzewa do walki, przypomina odważnych przodków i namawia do obrony ideałów. Same opisy bitwy są pełne dosłowności, środków dźwiękonaśladowczych, epitetów. Opis jest niezwykle dynamiczny. Czytelnik bardzo łatwo może sobie wyobrazić wszystkie pojedynki.
Potocki nie tylko przedstawia sceny batalistyczne, lecz także wtrąca liczne dygresje. Celem tego zabiegu jest skontrastowanie odwagi i bohaterstwa rycerzy Sarmatów ze smutną rzeczywistością – upadkiem ich potomków.
Ignacy Krasicki Monachomachia
Toczy się wojna między zakonami karmelitów i dominikanów. Spór nie jest do końca określony – wkrada się „Jędza Niezgody”. Pada pomysł zorganizowania dysputy, w czasie której któryś z zakonów okaże się lepszy. Jednak naukowa dyskusja przeradza się w zwykłą bitwę. Mnisi używają ksiąg do bicia, zamiast do wnikliwego studiowania. Autor dokładnie opisuje przygotowania do bitwy i jej przebieg, a tym samym ukazuje ciemnotę i zacofanie zakonników.
Krasicki w sposób prześmiewczy opisał bitwę, aby skrytykować sarmackie obyczaje, które zostały przyswojone przez mnichów. Bitwa sama w sobie nie jest ważna, wszczęła się właściwie bez powodu i tak naprawdę o niczym nie przesądza. Celem autora było uzyskanie efektu parodii, wyśmiania, satyry. Udało mu się to właśnie dzięki zastosowaniu sceny bitewnej. Jej komiczne elementy kontrastują z patetycznym stylem.
Adam Mickiewicz Pan Tadeusz
W księdze IX następuje opis bitwy. Szlachta zostaje związana przez Moskali. W dworze jest obecny oddział Rosjan dowodzony przez zrusyfikowanego Polaka – majora Płuta. Na miejscu pojawia się ksiądz Robak wraz ze szlachtą przebraną za chłopów – ona uwalnia więźniów. Zadanie jest ułatwione, bo wcześniej rozkazano podać alkohol żołnierzom pilnującym więźniów. Rozpoczyna się bitwa. Tadeusz i ksiądz Robak biorą w niej aktywny udział. Polacy zwyciężają.
Bitwa jest przedstawiona plastycznie. Pokazuje Polaków w czasie niebezpieczeństwa, jednak sceny bitewne noszą w sobie cechy poematu heroikomicznego.
Juliusz Słowacki Grób Agamemnona
Autor przyrównuje dzieje historyczne Polski do dziejów starożytnej Grecji. Obiektem jego zainteresowań są walki Greków o niepodległość. Wspomniane zostają dwie ważne bitwy: pod Termopilami i Cheroneą. Pierwsze miejsce to wąwóz, w którym Grecy odnieśli zwycięstwo w walce z Persami – symbol bohaterskiej postawy. Drugie miejsce to miasto, w którym Grecy przegrali w bitwie z Macedończykami. Cheronea kojarzy się Słowackiemu z klęskami Polaków, którzy nie są bohaterscy i nie mają woli zwycięstwa.
Przytoczenie miejsc, w których stoczyły się bitwy, to tło do ukazania głównego tematu utworu, którym są niepowodzenia Polaków. W ten sposób Słowacki chce zachęcić Polaków do działania.
Henryk Sienkiewicz Krzyżacy
Autor opisuje bitwę pod Grunwaldem. Biorą w niej udział również Zbyszko i Maćko. Celem jest wygrana z Krzyżakami. W walkach ginie wielu Niemców, śmierć ponosi sam Mistrz, w wyniku czego wojska polsko-litewskie zwyciężają. Opis dostarcza wiadomości na temat rycerzy, przebiegu walk i pojedynków.
Sienkiewicz odtworzył bitwę inspirując się obrazem Jana Matejki i korzystając z zapisków Jana Długosza. Opisał realne wydarzenie z historii Polski – bitwę pod Grunwaldem, która miała miejsce 15 lipca 1410 roku. W powieści jest ona przedstawiona jako triumf Polaków i Litwinów. Jednocześnie jest to zwycięstwo głównych bohaterów – Zbyszka i Maćka.
Inne przykłady literackie:
- Biblia (armagedon – ostateczna bitwa między siłami dobra i zła);
- Pieśń o Rolandzie (wyprawy wojenne Karola Wielkiego do Hiszpanii skierowane przeciwko Saracenom, bitwa w wąwozie Roncevaux);
- William Szekspir Makbet (bitwa między szkockim a norweskim wojskiem);
- Seweryn Goszczyński Zamek kaniowski (bitwa Kozaków z Polakami) ;
- Konstanty Ildefons Gałczyński Pieśń o żołnierzach z Westerplatte (obrona Westerplatte);
- Zbigniew Herbert Nike która się waha (śmierć na polu bitwy, absurd i tragizm wojen);
- Jan Dobraczyński Niezwyciężona armada (bitwa koło Gravelines);
- James Jones, Cienka czerwona linia (przeżycia żołnierzy podczas bitwy o Guadalcanal);
- Paulo Coelho Piąta Góra (słowa skierowane do Mojżesza przed bitwą, sens bitew);
Motyw bitwy w literaturze
Nawiązania do utworówMotyw agresji
Motyw akwatyczny
Motyw anioła
Motyw antyutopii
Motyw apokalipsy
Motyw arkadii
Motyw artysty
Motyw balu
Motyw bezdomności
Motyw biedy
Motyw bitwy
Motyw Boga
Motyw bogactwa
Motyw bólu po stracie
Motyw buntu
Motyw choroby
Motyw cierpienia
Motyw cudu
Motyw czarów
Motyw daru
Motyw dekalogu
Motyw diabła
Motyw dojrzewania
Motyw domu
Motyw donosicielstwa
Motyw duchów
Motyw dumy
Motyw dworku
Motyw dziecka
Motyw edenu/raju
Motyw elity/inteligencji
Motyw emancypacji/feminizmu
Motyw emigracji
Motyw grobu
Motyw heroizmu
Motyw Holokaustu
Motyw Ikara
Motyw inności
Motyw Jezusa
Motyw kary
Motyw katastrofizmu
Motyw kobiety
Motyw kochanków
Motyw konfliktu pokoleń
Motyw króla
Motyw krzywdy
Motyw kuszenia
Motyw kwiatu
Motyw listu/epistolografii
Motyw łagrów
Motyw małej ojczyzny
Motyw Maryi
Motyw maski
Motyw matki
Motyw mądrości
Motyw męża
Motyw miasta
Motyw miłości nieszczęśliwej
Motyw miłości romantycznej
Motyw miłości sentymentalnej
Motyw miłości szczęśliwej
Motyw młodości
Motyw muzyki
Motyw narodu
Motyw nauczyciela/mistrza
Motyw nienawiści
Motyw nieśmiertelności
Motyw nocy
Motyw Noego, arki, potopu
Motyw obozu koncentracyjnego
Motyw ogrodu
Motyw ojca
Motyw ojczyzny
Motyw pamięci
Motyw piekła
Motyw podróży
Motyw poety/poezji
Motyw przemijania
Motyw przyjaźni
Motyw przyrody
Motyw radości
Motyw rewolucji
Motyw rodziny
Motyw rycerza
Motyw rzeczy
Motyw samotności
Motyw snu
Motyw starości
Motyw szkoły
Motyw śmierci
Motyw tańca
Motyw teatru
Motyw tęsknoty
Motyw ucznia
Motyw upadku moralnego
Motyw utopii
Motyw władzy
Motyw wojny
Motyw wolności
Motyw wsi
Motyw wyzysku
Motyw zabójstwa
Motyw zapomnienia
Motyw zazdrości
Motyw zgody
Motyw zguby
Motyw zła
Motyw zwierząt
Motyw żołnierza
Motyw żony
Motyw Żyda